Bazylika Saint-Denis - zwiedzanie nekropolii francuskich królów

Miejsce ostatniego spoczynku większości władców Francji i arcydzieło sztuki gotyckiej nie jest tak chętnie odwiedzane przez turystów jak chociażby katedra Notre-Dame. Tym bardziej warto wybrać się tu na wycieczkę by pośród gotyckich murów podumać nieco nad historią.

Święty Dionizy - patron bazyliki Saint-Denis

Patron bazyliki był pierwszym biskupem Paryża. W III wieku naszej ery został ścięty za wiarę wraz z towarzyszącymi mu Rustykiem i diakonem Eleuteriuszem na terenie obecnej dzielnicy Montmartre. Według legendy święty ku zdumieniu oprawców podniósł własną głowę i nim zmarł, przeszedł jeszcze kilka kilometrów. W miejscu gdzie upadł został pochowany.

Historia

W V lub w VI wieku wybudowano na jego grobie kościół i opactwo, które stało się miejscem pochówku dla kilku królów Franków. W XII wieku opat klasztoru Suger postanowił przebudować kościół, tworząc jedną z pierwszych gotyckich świątyń na terenie Francji. I chociaż nie doczekał ukończenia prac, a jego plany zostały dość mocno zmienione w XIII wieku, to właśnie on przyczynił się do rozsławienia Saint-Denis. Podczas rządów Sugera Ludwik VI ogłosił Saint-Denis nekropolią francuskich królów. Nie licząc kilku wyjątków spoczęli tu wszyscy władcy kraju. Opactwo straciło swe znaczenie i niezależność za panowania Burbonów - Ludwik XIV zlikwidował przywileje opatów i podporządkował mnichów biskupowi Paryża.

Planowano też zrównanie z ziemią średniowiecznych zabudowań klasztornych i wzniesienie nowej budowli, ale ograniczono się jedynie do niewielkiej przebudowy. Tragiczna okazała się dla świątyni Rewolucja Francuska - najpierw zlikwidowano opactwo i zamieniono je na magazyn. Następnie paryski motłoch wtargnął do bazyliki i rozpoczął jej sukcesywną dewastację.

W ciągu kilku dni sierpnia i października 1793 roku wyciągnięto z grobów zwłoki królów, królowych i opatów. Część kości ukradł tłum uznając je za leki lub amulety, resztę wrzucono do dwóch dołów i zasypano wapnem. Literacki opis tej dewastacji stworzył Jean Rapsail w swojej powieści "Sire".

Niegdyś skarbiec Saint-Denis był jednym z najbogatszych w całej Francji. Znajdowało się tu np. słynne berło Karola V (obecnie przeniesiono do Luwru). Większość z tych cennych przedmiotów został odebrana opactwu podczas rewolucji (np. tron Dagoberta). Niektóre z nich jak np. Korona Ludwika zostały zniszczone.

Prace, których celem była odbudowa kościoła, rozpoczęły się za panowania Napoleona Bonaparte. Okazało się wtedy, że kilka grobów królewskich szczęśliwie przetrwało czasy rewolucji. Sprowadzono również rzeźby nagrobne, które przechował badacz Aleksander Lenoir. W trzech kolejnych etapach dokonano rekonstrukcji gotyckiej świątyni, jaką możemy podziwiać do dziś. Niestety Saint-Denis cały czas zagraża niebezpieczeństwo. Położenie sprawia, że dawna królewska nekropolia narażona jest na szereg czynników degradujących jej stan takich jak zanieczyszczenia powietrza czy działanie wód podziemnych. W złym stanie są również ocalałe krypty. Wykonane w ostatnich latach remonty pozwalają mieć jednak nadzieję, że już niedługo katedra zostanie w pełni zabezpieczona.

Bazylika Saint-Denis i jej architektura

Katedra Saint-Denis jest przez wielu uważany za pierwszą budowlę gotycką. Pamiętajmy jednak, że Suger połączył dawny romański kościół ze swoją nowoczesną wizją. W efekcie dziś turyści oglądać mogą trójnawową bazylikę, której długość wynosi 108 metrów, a wysokość 29 metrów. Trzy wejścia zdobią tympanony - centralny przedstawia Sąd Ostateczny, dwa boczne sceny z życia patrona kościoła (komunię oraz męczeństwa św. Dionizego i towarzyszy).

Co ciekawe, absyda świątyni jest nieco wyższa od poziomu przedsionka (narteksu) - miało to kierować wzrok wchodzących do kościoła na umieszczone w centralnym punkcie ołtarza relikwie św. Dionizego. Całość przecina długi na ponad 30 metrów transept.

Co warto zobaczyć w Bazylice Saint-Denis?

Liczba turystów w Saint Denis jest zdecydowanie mniejsza niż chociażby w katedrze Notre-Dame. Warto więc tutaj przybyć aby w spokoju kontemplować to arcydzieło sztuki średniowiecznej. Zwróćmy uwagę przede wszystkim na:

• Nagrobki królewskie - Nie na darmo świątynię nazywa się nekropolią władców Francji. Można wręcz zaryzykować stwierdzenie, że Saint-Denis to niezwykłe muzeum rzeźby nagrobnej. Do najbardziej znanych zalicza się: nagrobek Dagoberta (w formie płaskorzeźby z trzema pinaklami), grób Ludwika XII i Anny Bretońskiej, Henryka II i Katarzyny Medycejskiej (z charakterystycznego czarnego kamienia) czy nagrobek Ludwika XVI i Marii Antoniny. Znajduje się tu również kolumna funeralna króla Polski i Francji Henryka IV oraz epitafium jego serca. Możemy zobaczyć także skromną tablicę nagrobną Polki Marii Leszczyńskiej (żony Ludwika XV).

• Krypta - Opat Suger rozpoczął budowę katedry od romańskich krypt. Po restauracji monarchii rozpoczęto poszukiwania sprofanowanych ciał władców - udało się je odnaleźć we wspólnym grobie zasypanym wapnem. Z racji tego, że szczątki nie nadawały się do identyfikacji przeniesiono je do krypt i uroczyście pochowano w pięciu trumnach. Złożono tu również zwłoki Ludwika XVIII i Ludwika VII (który do tej pory spoczywał w Barbeau).
• Witraże - W koncepcji Sugera niezwykle ważne były witraże. Liczne okna przepuszczające barwne światło miały unosić człowieka ku niebu. Właśnie dlatego opat wymyślił wieniec kaplic z dużymi witrażami, dzięki którym wnętrze świątyni w pogodne dni po prostu tonie w wielobarwnych refleksach. Do naszych czasów przetrwała tylko część oryginalnych szkieł - wiele z nich zostało zniszczonych podczas rewolucji. Przedstawione są na nich sceny z Nowego i Starego Testamentu.

Zwiedzanie Bazyliki Saint-Denis

Wstęp do kościoła jest biletowany. Za bilet normalny zapłacimy 11€. Obywatele Unii Europejskiej poniżej 26. roku życia zwiedzają świątynię za darmo.

Jak dojechać do Bazyliki Saint-Denis

Najbliższą stacją metra jest "Basilique de Saint-Denis" - linia numer 13. Dzielnica jak i okolice samego kościoła uważane są za mało przyjazne i lepiej nie zapuszczać się tu po zmroku. Na całe szczęście wyjście z metra znajduje się około 200 metrów od wejścia do katedry.

Ciekawostki

• Mimo, że katedra jest nazywana bazyliką już od czasów najdawniejszych to nigdy oficjalnie nie otrzymała takiego tytułu.
• Budulcem użytym do wzniesienia katedry jest wapień pochodzący z paryskich kopalni.
• Powszechnie przyjmuje się, że katedra w Saint Denis to pierwsza budowla gotycka, jednak pewne elementy charakterystyczne dla tego stylu (np. sklepienia) pojawiały się w starszych kościołach wznoszonych przez benedyktynów.