Polskie ślady w Paryżu

Paryż przez wiele lat był jednym z największych skupisk polskiej emigracji. Tutaj trafiali polscy myśliciele, pisarze, artyści i ludzie szukający okazji do zarobku. Wszyscy oni zostawili po sobie ślady, na które będziemy się natykać podczas spacerów po paryskich ulicach.

Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Paryża.

Bazylika Saint-Denis (Basilique Saint-Denis)

W średniowiecznej świątyni pełniącej funkcję nekropolii władców Francji, złożono szczątki króla Polski Henryk Walezego oraz Polki Marii Leszczyńskiej, która była żoną Ludwika XV i królową Francji. W kościele możemy zobaczyć kolumnę nagrobną Walezjusza oraz epitafium jego serca. Z pochówkiem tego kontrowersyjnego króla wiąże się ciekawa legenda. Ponoć jego następca - Henryk IV Burbon przez lata zwlekał z przeniesieniem zwłok Walezjusza do Saint Denis gdyż istniała przepowiednia, że tydzień potem umrze. Kiedy wreszcie się na to zdecydował został wkrótce zamordowany.

Kościół Saint-Germain-des-Prés (église Saint-Germain-des-Prés)

Dawniej była to świątynia nieistniejącego dziś opactwa benedyktynów. W roku 1669 opatem klasztoru został Jan Kazimierz, były król Polski. Ten władca z rodu Wazów miał wcześniej swój "duchowy" epizod - w młodości był w nowicjacie i posiadał przez jakiś czas tytuł kardynała. Według legendy były król zmarł w opactwie z powodu wylewu kiedy doszła doń wiadomość o upadku Kamieńca Podolskiego. W bogato zdobionym, barokowym nagrobku spoczywa serce nieszczęsnego króla gdyż ciało zostało sprowadzone na Wawel.

Łuk Triumfalny

Epoka napoleońska była dla Polaków błyskiem nadziei na odzyskanie niepodległości. Nic więc dziwnego, że wielu naszych rodaków garnęło się pod francuskie sztandary. Niektórzy dosłużyli się generalskich i oficerskich szlifów. Stąd też polskie nazwiska możemy znaleźć na Łuku Triumfalnym. Francuzi uhonorowali w ten sposób: generała Józefa Chłopickiego, generała Jana Henryka Dąbrowskiego, generała Karola Kniaziewicza, generała Józefa Łazowskiego, księcia Józefa Poniatowskiego, generała Józef Zajączek i adiutanta Józefa Sułkowskiego. Przez długi czas istniał spór co do tego ostatniego gdyż to samo nazwisko nosił również generał Antoni Paweł Sułkowski. Jednak analiza źródeł i fakt, że inskrypcja jest podkreślona (w ten sposób na Łuku oznaczeni są oficerowie, którzy zginęli na polach bitew) wskazuje nie na generała, a na kapitana i adiutanta, który poległ podczas walk w Kairze.

Poza nazwiskami na Łuku możemy odnaleźć również polskie miejscowości pod którymi toczyły się walki w trakcie kampanii napoleońskich. Są to: Dantzig (Gdańska), Ostrołęka, Pułtusk, Breslaw (Wrocław) i Heilsberg (Lidzbark Warmiński).

Jeśli będziecie szukać polskich nazwisk na tablicach pamiętajcie, że w kilku przypadkach zostały one zapisane z błędami. I tak na przykład generał Chłopicki figuruje jako Klopisky, Zajączek jako Zayonscheck, Sułkowski jako Sulkosky, a Łazowski jako Lasowski.

Cmentarz Père-Lachaise (Père Lachaise Cemetery)

Wzrost popularności tej nekropolii zbiegł się w czasie z obecnością w Paryżu wielu polskich emigrantów. Nic więc dziwnego, że znajdują się tu liczne groby naszych rodaków. Rzecz jasna najsłynniejszym z nich jest nagrobek Fryderyka Chopina. Rzeźbę wykonał Auguste Clésinger (mąż Solnage Sand). Posąg przedstawia zrozpaczoną muzę Euterpę wpatrującą się w pęknięta lirę.

Z pozostałych polskich grobów należy wymienić miejsce pochówku: słynnej kochanki Napoleona Bonaparte Marii Walewskiej, pisarki znanej z tekstów dla dzieci Klementyny Hoffmanowej z Tańskich czy żony Honoriusza Balzaca Eweliny Hańskiej. Znajdziemy tu też grób jednego z generałów Komuny Paryskiej Jarosława Dąbrowskiego czy polityka Bonawentury Niemojowskiego.

Zobacz więcej: Cmentarz Père Lachaise w Paryżu

Cmentarz Montmartre (Cimetière de Montmartre)

Również nekropolia z dzielnicy Montmartre stała się ostatnim przystankiem tułaczki wielu Polaków. Z kilkudziesięciu tu pochowanych najsłynniejszy to rzecz jasna Juliusz Słowacki, który spoczywał w Paryżu do 1927 roku, kiedy to jego szczątki przeniesiono na Wawel. Do dziś pozostał tam jednak nagrobek narodowego wieszcza.

Przeczytaj więcej: Wizyta na Cmentarzu Montmartre w Paryżu

Biblioteka Polska w Paryżu (Bibliothèque polonaise de Paris) i Muzeum Adama Mickiewicza

Jedną z najświetniejszych inicjatyw Wielkiej Emigracji było założenie Biblioteki Polskiej. Dzięki Karolowi Sienkiewiczowi, Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu i Julianowi Ursynowi Niemcewiczowi powstała instytucja, której zadaniem było ratowanie polski dzieł kultury i sztuki. Bardzo szybko, głównie dzięki darom i testamentom, Biblioteka zaczęła powiększać swój dorobek stając się jedną z istotniejszych polskich placówek kulturalnych poza granicami kraju. W 1903 roku otwarto tu Muzeum Adama Mickiewicza, które funkcjonuje do dziś.

Kościół Polski (Notre Dame de l'Assomption)

Adres: 263 Rue Saint Honoré

Świątynia powstała w XVII wieku w stylu klasycystycznym na miejscu dawnego szpitala i konwentu. Budynek został zdemolowany podczas rewolucji francuskiej i zamieniony na koszary. Podczas wojen napoleońskich przywrócono mu dawną funkcję, a w okolicy utworzono kwatery dla polskich szwoleżerów. Być może właśnie dlatego, że byli oni częstymi uczestnikami tutejszych mszy, kilkadziesiąt lat później arcybiskup Paryża przekazał ten kościół Polskiej Misji Katolickiej. Dziś ta parafia stanowi centrum duchowego życia polskiej emigracji. Na ścianach i we wnętrzu tej budowli znajdziemy liczne polskie tablice i pomniki poświęcone m. in. ks. Jełowieckiemu, Juliuszowi Słowackiemu czy ofiarom mordu katyńskiego. Nie zabrakło oczywiście św. Jana Pawła II. Działają tu polskie instytucje kulturalne, religijne i artystyczne. Odprawiane są również msze święte w języku polskim.

Luwr i inne galerie

Dzieł polskich artystów w Luwrze niestety nie zobaczymy. Z poloniców, które znajdują się w zbiorach tego słynnego muzeum wymienić należy rzeźbę Coustou przedstawiającą Marię Leszczyńską jako Junonę oraz portret Stanisława Szczęsnego Potockiego z synami autorstwa Jana Lampiego.

Muzeum d'Orsay posiada w swoich zbiorach portrety pędzla polskiej malarki Olgi Boznańskiej (obrazy czasem bywają wypożyczane do innych placówek). Z kolei Centre Georges Pompidou podczas swej dotychczasowej działalności nabyło dzieła sztuki stworzone przez ponad stu polskich artystów.

O placówce, zwiedzaniu i eksponatach przeczytacie więcej w naszym artykule: Luwr: obrazy, kolekcja, bilety. Zwiedzanie najsłynniejszego muzeum świata

Panteon (Place du Panthéon)

Budowla pierwotnie pełniła funkcję kościoła katolickiego. Została wzniesiona pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym. Podczas rewolucji francuskiej zdecydowano, że od tej pory będzie to miejsce, w którym spoczną prochy ludzi zasłużonych dla Francji. Decyzję o tym kto dostąpi tego zaszczytu miało podejmować Zgromadzenie Narodowe. Jak do tej pory pochowano tu ponad siedemdziesiąt osób. Turyści z Polski często odwiedzają Panteon aby zobaczyć miejsce spoczynku Marii Skłodowskiej-Curie - wstęp jest niestety płatny.

Wielka polska uczona zmarła w sanatorium Passy w Szwajcarii. Pochowano ją Sceaux, a w 1995 roku szczątki podwójnej noblistki i jej męża przeniesiono do Panteonu.

Pałac Inwalidów (Hôtel des Invalides)

Jedną z najważniejszych inwestycji Ludwika XIV było stworzenie miejsca, w którym weterani i inwalidzi mogliby dożyć swych dni po służbie we francuskim wojsku. Powstał wtedy olbrzymi pałac, a w późniejszych latach również kościół gdzie kombatanci szukali pociechy duchowej. Wśród nich byli także Polacy, nic więc dziwnego, że zostali oni uhonorowani tablicą umieszczoną w galerii na pierwszym piętrze budowli. Upamiętniono polskich żołnierzy poległych na frontach pierwszej i drugiej wojny światowej.

Ciekawostką jest fakt, że jednym ze świadków sprowadzenia zwłok Napoleona do Kościoła Inwalidów był Juliusz Słowacki. Swoje wrażenia opisał w poemacie zatytułowanym "Na sprowadzenie prochów Napoleona".

La Defense i dzieła Igora Mitoraja

Wydawać by się mogło, że ta słynna nowoczesna i biznesowa dzielnica nie ma żadnych polskich śladów. Tymczasem pośród francuskich drapaczy chmur odnajdziemy rzeźby Igora Mitoraja (znanego w kraju z rzeźby "Eros bendato" wystawionej na krakowskim Rynku) czy Piotra Kowalskiego.

"Polskie" ulice i place

Wiele z paryskich ulic i placów nosi nazwiska Polaków. Część z nich znajduje się dalej od centrum (jak chociażby plac Warszawski (Place de Varsovie) z pomnikiem polskich kombatantów albo niewielka Aleja Polska (Avenue de Pologne), ale niektóre z nich znajdziemy podczas wędrówek po samym sercu miasta. Wymienić tu należy niewielką ulicę Radziwiłła (Rue Radziwill) biegnącą na zachód od pomnika konnego Ludwika XIV czy też ulicę Piotra i Marii Curie (Rue Pierre et Marie Curie) na terenie Dzielnicy Łacińskiej.

Co ciekawe, w 2006 roku dziedziniec katedry Notre-Dame został uroczyście przemianowany na plac Jana Pawła II (place Jean-Paul II).