Łuk Triumfalny w Paryżu - historia, zwiedzanie, ciekawostki

Obok wieży Eiffla i katedry Notre Dame to właśnie Łuk Triumfalny (fr. Arc de triomphe) jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych budowli Paryża. Ten monumentalny pomnik rewolucji i wojen napoleońskich posiada kilka polskich akcentów.

Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Paryża.

Historia

W roku 1806 po zwycięstwie pod Austerlitz Napoleon Bonaparte, cesarz Francuzów, postanowił stworzyć pomnik, który swą wielkością przyćmi wszystkie dotychczasowe monumenty. Forma miała nawiązywać do tworzonych przez Rzymian łuków, pod którymi defilowali zwycięscy wodzowie. Wybrane miejsce znajdowało się przy granicy ówczesnego miasta.

Wprawdzie budowla miała być zakończeniem osi Pól Elizejskich, lecz fakt, że w okolicy nie było zbyt wiele budynków mógł budzić kontrowersje. Projekt stworzony został przez Jeana Chalgrina, ale prace nad jego realizacją posuwały się do przodu bardzo powoli. Pierwsze lata zajęło wznoszenie fundamentów. W 1811 roku zmarł architekt i jego dzieło przejął Jean-Nicolas Huyot. Wraz z klęską Napoleona prace zostały wstrzymane. Dopiero po rewolucji lipcowej powrócono do wznoszenia pomnika. Pod kierunkiem Huyota oraz Héricarta de Thury budowla została ukończona w roku 1836.

Cztery lata później pod łukiem przejechał kondukt z trumną Napoleona Bonaparte. Od tego momentu w tym miejscu organizowano wojskowe parady i inne ważne wydarzenia. W 1854 roku dokonano przebudowy okolic monumentu, tworząc słynny Plac Gwiazdy (obecnie plac Charlesa de-Gaulle’a).

Po śmierci Wiktora Hugo jego ciało przez dwa dni wystawiano pod Łukiem na widok publiczny. W 1871 roku przeszły tędy zwycięskie wojska pruskie. Jedenaście lat później wieziono tu trumnę premiera Léona Gambetty. W 1918 roku Francuzi zebrali zdobyczne niemieckie armaty i zorganizowali paradę zwycięstwa, następnie pod Łukiem stworzono Grób Nieznanego Żołnierza. Od tego momentu przemarsze wojsk i parady z okazji Dnia Bastylii przechodzą obok pomnika, a nie pod nim. Nawet parada wojsk niemieckich po klęsce Francji w drugiej wojnie światowej ominęła monument z boku. Podobnie stało się po zwycięstwie aliantów, kiedy to generał de Gaulle wyruszył stąd na czele pochodu do katedry Notre Dame.

W 1982 roku przedłużono oś Pól Elizejskich aż do nowoczesnej dzielnicy La Defense. W jej centrum postawiono nowoczesny budynek-pomnik inspirowany Łukiem Triumfalnym - Wielki Łuk Braterstwa. W 1995 roku na placu doszło do zamachu terrorystycznego przeprowadzonego przez algierskich islamistów. Wybuch bomby ranił kilkanaście osób.

Jasna barwa monumentu sprawia, że widać na nim wszelkie zabrudzenia. Dlatego w latach sześćdziesiątych gruntownie oczyszczono Łuk - od sadzy przybrał on ciemną barwę.

Architektura

Inspirowany Łukiem Tytusa na Forum Romanum paryski Łuk Triumfalny jest wysoki na 50 m, szeroki na 45 m i głęboki na 22 m.

Budowla jest jednym z najbardziej charakterystycznych przykładów stylu empire. Styl ów powstał we Francji i był jedną z odmian klasycyzmu. Poza nawiązaniami do architektury greckiej lub rzymskiej stosowano ornamenty, których symbolika odnosiła się do Cesarstwa lub osoby Napoleona (litera N, orły). Łuk Triumfalny jest budowlą posiadającą jedną arkadę oraz szereg zdobień i reliefów. Są to:

• Wymarsz 1792 lub Marsylianka (autor François Rude) - najsłynniejsza z tutejszych płaskorzeźb przedstawia grupę ochotników prowadzonych do walki przez uskrzydloną Wolność z mieczem w dłoni. Co ciekawe w 1916 roku kiedy rozpoczynała się krwawa bitwa pod Verdun z reliefu odpadło ostrze trzymane przez Wolność. Przerażone władze natychmiast nakazały zasłonięcie rzeźby. Obawiano się, że uszkodzenie zostanie odczytane jako zły omen. Na szczęście bitwa okazała się taktycznym zwycięstwem Francji.
• Triumf 1810 (autor Jean-Pierre Cortot) - przedstawia Napoleona w todze, z mieczem w dłoni. Bogini zwycięstwa wkłada mu na głowę wieniec. Obok uosobienie Paryża składa głowę pod rękę Cesarza. Całość nawiązuje do podpisanego rok wcześniej pokoju w Schönbrunn.
• Opór 1814 (autor Antoine Étex) - Mężczyzna w przepasce biodrowej z mieczem w dłoni, osłania starca kobietę i dziecko. W tle z konia spada umierający wojownik. Całość wieńczy skrzydlata postać z mieczem. Ta grupa rzeźbiarska odnosi się do wojny Francji z szóstą koalicją.
• Pokój 1815 (autor Antoine Étex) - Pokój paryski został ukazany w następujący sposób: na pierwszym planie nagi żołnierz z mieczem w dłoni, z tyłu kobieta z niemowlęciem, uczeń, rolnik i hodowca z bykiem. Całości przygląda się bogini Atena w pełnej zbroi.

Pomiędzy zwieńczeniem budowli, a czterema powyższymi reliefami, na wysokości szczytu arkady umieszczono sześć płaskorzeźb. W tym przypadku zrezygnowano ze starożytnych alegorii, postacie przedstawione są w strojach i mundurach z XVIII i XIX wieku:

• Bitwa o Arcole 1796 (autor: J. J. Feuchère) - epizod z wojen napoleońskich, gdzie przyszły Cesarz osobiście poprowadził żołnierzy do ataku przez most na rzece Alpone.
• Zdobycie Aleksandrii 1798 (autor: J. E. Chaponnière) - żołnierze napoleońscy wdzierają się na mury tureckiej twierdzy.
• Bitwa pod Jemappes 1792 (autor: Carlo Marochetti) - kilka epizodów z bitwy pomiędzy wojskami francuskimi, a austriackimi podczas tzw. wojny z pierwszą koalicją. Zwycięstwo to jest uważane za jedno z decydujących dla przetrwania rewolucyjnej Francji.
• Śmierć generała Marceau 1796 (autor: P. H. Lamaire) - przedstawia żołnierzy oddających hołd zwłokom generała Marceau-Desgraviersa. Wsławił się on podczas tłumienia powstania w Wandei. Zmarł z odniesionych ran w bitwie pod Altenkirchen, które otrzymał osłaniając odwrót armii francuskiej.
• Bitwa pod Abukirem 1799 (autor: Bernard Seurre) - Napoleon przyjmuje hołd pokonanych Turków. Chodzi tu o bitwę lądową, tak samo bywa nazywana bitwa morska z Anglikami z 1798 roku, którą Francuzi przegrali.
• Bitwa pod Austerlitz 1805 (autor: J. F. T. Gechter) - Napoleon na koniu podczas jednego ze swoich najświetniejszych zwycięstw w "bitwie trzech cesarzy".

W kilku miejscach na budowli możemy znaleźć napisy, a wśród nich polskie ślady. Należy tu wymienić:

• Spis bitew - pod łukami oraz na attyce wyryto nazw miejsc znaczących starć z czasów rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich. Możemy tu znaleźć kilka polskich słów - patrzmy jednak uważnie bo niektóre z nich zostały zapisane "ze słuchu" np. "Ostrolenka". Oprócz Ostrołęki na Łuku uwieczniono: Gdańsk, Wrocław, Pułtusk i Lidzbark Warmiński.
• Spis dowódców - w wewnętrznej części łuku na pilastrach i pomiędzy nimi widnieją nazwiska najważniejszych dowódców francuskich z epoki. Jest ich 660, podkreśleniem wyróżniono tych którzy polegli w czasie walk. Wśród nich znajdziemy siedmiu Polaków, z tym że zidentyfikowanie niektórych generałów może być nieco utrudnione. Francuzi mieli problem z zapisaniem polskich nazwisk i kilka z nich może okazać się nieczytelne. Dla przykładu generał Zajączek widnieje jako "Zayonscheck", a generał Chłopicki jako "Klopisky". Nad tablicami widnieją reliefy przedstawiające personifikację zwycięstw w każdej z czterech stron świata.
• Inne - u stóp pomnika umieszczono dwie metalowe plakiety. Jedną na pamiątkę proklamacji Republiki 1870, drugą z przemówieniem generała de Gaulla z 18 czerwca 1940 roku (po klęsce Francji generał zaapelował do obywateli o podjęcie dalszej walki).

U szczytu możemy dostrzec wypełniony postaciami fryz. Podzielony został on na dwie części:

• Wymarsz wojska (autorzy: Brun, G. Jacquot i Laité).
• Powrót wojska (autorzy: Louis-Denis Caillouette, François Rude i Bernard Seurre starszy).

W pachwinach dużych łuków od zewnętrznej strony umieszczono dwie symboliczne postacie: Sławę (noga oparta na ziemi, trąba i wieniec w dłoniach) oraz Zwycięstwo (również noga oparta na ziemi, w dłoniach plama i wieniec). W pachwinach małych łuków po zewnętrznej i wewnętrznej stronie wyrzeźbiono alegorie czterech najważniejszych formacji wojskowych: piechoty, kawalerii, artylerii i marynarki.

Pod łukiem umieszczono Grób Nieznanego Żołnierza. Poniżej palącego się stale ognia widnieje napis: "Tu spoczywa francuski żołnierz, poległ za Ojczyznę 1914-1918". Sufit pod łukiem zdobi 12 róż. Cały pomnik otoczony jest setką kamiennych słupków - symbolizują one Sto Dni Napoleona.

Zwiedzanie i informacje praktyczne

Dla części czytelników uświadomienie sobie rozmiaru Łuku Triumfalnego może być sporą niespodzianką. My, wychodząc po raz pierwszy w jego stronę ze stacji metra, zostaliśmy zaskoczeni jego monumentalizmem. Pamiętajcie jednak, że budowla stoi obecnie na środku jednego z najbardziej ruchliwych rond w stolicy Francji, więc zrobienie jej idealnego zdjęcia może być nieco utrudnione.

Na szczycie zabytku powstał taras widokowy, a w jego wnętrzu mieści się wystawa. Na zwiedzenie Łuku Triumfalnego warto zaplanować sobie około 45 minut. W środku bywa jednak dość duszno, więc zwiedzanie w środku lata może być nieco męczące.

Fragment trasy na szczyt budynku możemy pokonać windą, ale i tak czekać będzie na nas prawie 300 stopni do pokonania.

Cena biletu wstępu wynosi aż 16€. Osoby do 25. roku życia oraz osoby z niepełnosprawnościami wchodzą za darmo.

Aktualne dni oraz godziny otwarcia znajdziemy na tej stronie.

W okolicach Łuku przebiegają 1, 2 i 6 linia metra. Okoliczne stacje to: George V, Kléber, Argentine i Ternes.

Ciekawostki

• Łuk Triumfalny jest jednym z najpopularniejszych motywów we francuskiej filatelistyce. Pojawił się na co najmniej kilkunastu edycjach znaczków pocztowych.
• 15 sierpnia każdego roku pod Łukiem kwiaty składają przedstawiciele Stowarzyszenia Polskich Kombatantów i ich Rodzin oraz Ambasady RP we Francji i ataszatu wojskowego.