Katedra Notre Dame w Paryżu - historia, zwiedzanie, odbudowa

Niewiele jest zabytków architektury, które odcisnęłyby takie piętno na literaturze i sztuce jak Katedra Notre-Dame w Paryżu. Inspirowała już ludzi średniowiecza, zasłynęła dzięki powieści Victora Hugo Katedra Panny Marii w Paryżu, malował ją David, Dore czy Matisse. Rocznie przez jej wnętrza przewijało się ponad 13 milionów turystów co czyniło katedrę jednym z najczęściej zwiedzanych kościołów na świecie.

Wszystko zmienił tragiczny pożar w kwietniu 2019 roku, który strawił dach i iglicę katedry. Na szczęście zachował się szkielet budowli, a do tego udało się uratować najważniejsze relikwie i artefakty z katedralnego skarbca. Po trwającej wiele lat odbudowie katedra powinna znów otworzyć swoje drzwi dla odwiedzających 8 grudnia 2024 roku.

Odbudowa katedry Notre-Dame w Paryżu i jej ponowne otwarcie

Po latach odbudowy i renowacji, katedra zostanie ponownie udostępniona odwiedzającym 8 grudnia 2024 roku. Jednym z ostatnich etapów prac, jakie zostały wykonane, było wzniesienie nowej iglicy, na której zainstalowano te posągi, które szczęśliwie udało się uratować z pożogi.

Nie wiadomo jednak kiedy dla zwiedzających udostępnione zostaną wieże katedry oraz skarbiec. Do 2027 roku zakończone zostaną prace nad najbliższym sąsiedztwem świątyni, które ma zyskać więcej zieleni.

Historia katedry Notre-Dame w Paryżu

Według legend na wyspie Cite znajdowały się niegdyś pogańskie świątynie. Po przyjęciu chrztu przez władcę Franków, Chlodwiga, chramy dawnych bogów zmieniano na chrześcijańskie kościoły. Także na Cite następca Chlodwiga, Childebert wzniósł bazylikę (albo nakazał przebudować pogańską budowlę). Informacje o niej znajdujemy w kilku źródłach np. Grzegorz z Tours w swoim dziele “O chwale wyznawców” wspomina że paryska katedra stała na grobie jakiejś zapomnianej świętej.

Kościół ten został spalony podczas najazdu wikingów w 857 roku, ale dość szybko wzniesiono na jego miejscu nowy przybytek. W XII wieku biskup Maurice de Sully uznał go za niewystarczający i postanowił wybudować tu katedrę godną królów.

Kamień węgielny miał położyć w 1163 roku przebywający na wygnaniu we Francji papież Aleksander III. Budowa trwała ponad 180 lat, za datę jej ukończenia przyjmuje się rok 1345. Przez następne 300 lat świątynia pełniła swoją funkcję bez większych zmian architektonicznych (niewielkich zniszczeń dokonali hugenoci).

Dopiero w XVII wieku dokonano pewnych przeróbek. Niektóre z nich wydają się z dzisiejszej perspektywy dość kontrowersyjne, jak chociażby rozbicie jednego z tympanonów aby umożliwić sprawniejsze przechodzenie procesji. Jednak największe zniszczenia przyniósł wiek XVIII i rewolucja francuska. Zniszczeniom uległo wiele posągów, niektóre ołtarze, uszkodzono słynną Galerię Królów, zlikwidowano zadaszenia wież. Istniał nawet pomysł wyburzenia katedry, ale sprzeciwili się mu okoliczni mieszkańcy w obawie, że rozbiórka doprowadzi od uszkodzenia ich domostw. Początkowo w katedrze umieszczono ateistyczną Świątynię Rozumu, potem Świątynię Najwyższej Istoty, a następnie magazyny.

To ostatnie uratowało część średniowiecznych ołtarzy - zostały one zastawione wysokimi regałami i przetrwały do roku 1845. Wtedy to właśnie rozpoczęła się restauracja uszkodzonej katedry. Wybudowano nową iglicę, zrekonstruowano zniszczone rzeźby (w tym słynne rzygacze i chimery), uporządkowano plac przed wejściem i zatroszczenie się o nowe wyposażenie.

Chociaż wiele XIX-wiecznych przeróbek budzi dziś kontrowersje, to trzeba jednak przyznać, że były one dla zdewastowanej katedry niezbędnym ratunkiem.

Notre-Dame szczęśliwie przetrwała zawieruchy XX wieku, chociaż podczas II wojny światowej pociski wybiły niektóre witraże. W latach 90. katedra przeszła gruntowną renowację. Z fasady i z rzeźb usunięto zabrudzenia, a co bardziej zniszczone element poddano renowacji.

Największa tragedia miała miejsce w kwietniu 2019 roku. Wewnątrz świątyni wybuchł pożar, w efekcie którego runął dach wraz z zabytkową iglicą. Niedługo później władze francuskie rozpoczęły starania o odbudowę katedry, które zakończą się na koniec 2024 roku.

Plan i bryła katedry Notre-Dame w Paryżu

Dwuwieżowa fasada wyposażona została w trzy portale, rozetę, galerię królewską (zespół rzeźb umieszczonych na fasadzie) oraz galerię biforiów (arkadowe okienka podzielone kolumienkami na dwie części). Zastosowanie takich rozwiązań architektonicznych w fasadzie budowli przyniosło jej niezwykłą popularność jeszcze w czasie wznoszenia kościoła. Stała się ona wzorem dla wielu katedr dojrzałego gotyku.

Świątynia ma pięć naw i transept nie wyprowadzony poza korpus kościoła. Co ciekawe, transept nie jest zbliżony do prezbiterium, ale umieszczony w centralnej części budowli. Posiada podwójny ambit z wieńcem kaplic oraz imponujący chór.

Katedra była jednym z największym przedsięwzięć architektonicznych gotyku. Wysokość nawy osiągnęła 35 metrów co stało się wyzwaniem dla późniejszych budowniczych i początkiem swoistego wyścigu pomiędzy twórcami gotyckich katedr. Najsłynniejsi architekci którzy pracowali przy wznoszeniu świątyni to: Pierre de Montreuil i Jehan de Chelles oraz autorzy XIX-wiecznych poprawek Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc, Jean-Baptiste-Antoine Lassus i Paul Abadie.

Wnętrze

Wprawdzie ze średniowiecznego wyposażenia nie przetrwało zbyt wiele, ale w środku możemy zobaczyć kilka interesujących zabytków:

• Rozety - Znajdują się na obu ramionach transeptu i przedstawiają sceny ze Starego Testamentu oraz Chrystusa w otoczeniu świętych. W pogodne dni wpuszczają do wnętrza kościoła wielobarwne światło.
• Kaplice - A dokładniej znajdujące się w nich obrazy namalowane przez Charlesa le Brun. Wyobrażają sceny z życia świętych, a przez paryżan zwane są majowymi gdyż właśnie w tym miesiącu członkowie gildii brali tu udział w specjalnych uroczystościach.
• Ołtarz - pochodzi z czasów restauracji katedry więc jest znacznie młodszy od gotyckich murów Notre-Dame. Średniowieczny rodowód mają tylko niektóre z otaczających go płaskorzeźb.

Katedra w literaturze i sztuce

Opis wszystkich dzieł w jakich pojawiła się ta słynna budowla zająłby chyba kolejny artykuł, skupmy się więc na tych najciekawszych. Jednym z pierwszych piewców świątyni był francuski filozof Jean de Jandun, który uznał ją za jeden z najważniejszych i najpiękniejszych budynków Paryża.

Potem przyszli następni - francuski poeta romantyczny Gérard de Nerval poświęcił budowli cały poemat, a pisarz Victor Hugo powieść Katedra Panny Marii w Paryżu (często mylnie określaną jako Dzwonnik z Notre-Dame). To właśnie opowieść o życiu garbatego dzwonnika Quasimodo jest chyba najbardziej znanym utworem, w którym katedra gra jedną z głównym ról. Doczekała się ona wielu ekranizacji (w tym najsłynniejsza, choć mocno odbiegająca od oryginału, animowana wersja Disneya z 1996 roku).

Budowla pojawia się też w "Bardzo bogatych godzinkach" księcia de Berry (ilustracja z Trzema Królami). Jej wnętrze możemy zobaczyć na obrazie Koronacja Napoleona I J.-L. Davida. Nie sposób wymienić też wszystkich filmów, w których zagrała katedra. Jednym z ciekawszych (a mniej znanych) jest animacja pt. Kot w Paryżu.

Z polskich twórców zainspirowanych Notre-Dame wymienić należy malarza Konrada Krzyżanowskiego, poetkę Marię Pawlikowską-Jasnorzewską i wreszcie Zbigniewa Herberta, który nazwał w swoim eseju nazwał Notre-Dame "mastodontem gotyku".

Katedra Notre-Dame - informacje praktyczne

Krypta archeologiczna

Na moment ostatniej aktualizacji naszego artykułu tylko jedna atrakcja związana z katedrą była udostępniona turystom. To tzw. krypta archeologiczna (Crypte archéologique de l'Ile de la Cité), która rozciąga się pod placem katedralnym i pozwala na poznanie historii wyspy Cite od czasów galijskich po średniowiecze.

Wejście do krypty archeologicznej znajduje się na placu katedralnym. Wejście jest biletowane - koszt normalnego biletu to 9€, natomiast bilet ulgowy kosztuje 7€ (dla osób w wieku 18 - 26 lat), bezpłatne wejście jest dla osób poniżej 18. roku życia.

Atrakcja czynna jest od wtorku do niedzieli.

Na miejscu możliwe jest wypożyczenie audioprzewodnika w języku angielskim w cenie 3€. Długość nagrań wynosi około 30 minut.

Lokalizacja

Adres:

6 Parvis Notre-Dame – Pl. Jean-Paul II, 75004 Paryż

Dojazd:

Chyba nikt nie powinien mieć problemów z trafieniem do katedry, ponieważ środki komunikacji miejskiej oferują nam wiele możliwości dojazdów do najsłynniejszej francuskiej świątyni. Najprościej oczywiście dojechać metrem lub pociągiem (RER).

Metro:

• Linia 4 - stacja: City lub St. Michael
• Linie 1, 11 stacja: City Hall
• Linia 10, stacja: Maubert-Mutualité lub Cluny - La Sorbonne
• Linie 7, 11 i 14, stacja: Châtelet

RER:

• Linia B lub C Station Saint-Michel - Notre-Dame