Bazylika Sacre Coeur w Paryżu - zwiedzanie, historia, informacje praktyczne

Nazywana przez Paryżan nieco złośliwie "bezą" (od swojego kształtu i koloru) bazylika Sacre Coeur budziła kontrowersje od chwili swego powstania. Mimo to, ten owoc żarliwej wiary francuskich przemysłowców, na trwale zagościł w krajobrazie stolicy Francji ściągając turystów, pielgrzymów i… filmowców.

Polska nazwa tej położonej na wzgórzu Montmartre świątyni to bazylika Najświętszego Serca Jezusowego. Turyści przybywają tu nie tylko chcąc podziwiać monumentalną budowlę, ale także po to, by zobaczyć Paryż z jednego z najwyższych punktów miasta.

Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Paryża.

Święty Dionizy i nieistniejący klasztor benedyktynek

Wprawdzie obecna świątynia została zbudowana na wzgórzu Montmartre dopiero w drugiej połowie XIX wieku, ale te tereny były obiektem kultu już od czasów najdawniejszych. Legendy mówią, że znajdowały się tutaj święte gaje druidów, a po włączeniu ich w obręb Cesarstwa Rzymskiego poświęcono je Marsowi lub Merkuremu.

Według niektórych źródeł to właśnie od imion bóstw miałaby pochodzić nazwa tego miejsca. Najprawdopodobniej jednak wzięła się ona od św. Dionizego i jego towarzyszy, którzy zostali tutaj ścięci przez Rzymian za wiarę. Legenda głosi, że ten święty i pierwszy biskup Paryża wstał chwilę po egzekucji, podniósł swoją głowę i obmywszy się z krwi udał się na teren obecnego Saint Denis gdzie padł martwy.

Popularność tej historii sprawiła, że miejsce śmierci biskupa zaczęto nazywać Mont des Martyrs czyli Wzgórze Męczenników. Na pamiątkę tych wydarzeń ustawiono tu kaplicę a później klasztor benedyktynek. Wprawdzie legenda brzmi dość groteskowo, ale zaznaczyć trzeba, że w XVII wieku podczas prac prowadzonych w opactwie odkryto starożytną kryptę poświęconą właśnie świętemu Dionizemu. Opactwo przetrwało do czasów rewolucji francuskiej. W latach 90. XVIII wieku klasztor rozebrano, a ostatnia opatka Marie-Louise de Laval-Montmorency zginęła na gilotynie. Przetrwał klasztorny kościół pod wezwaniem św. Piotra, który dziś znajduje się w pobliżu bazyliki.

Historia bazyliki Sacre Coeur

Wzgórze Montmartre pozostawało puste do lat 70 XIX wieku. Rok 1870 był szokiem dla ówczesnej Francji - armia poniosła haniebną porażkę w wojnie z Prusami, a Paryż został oblężony przez Niemców. Wobec tych wydarzeń dwóch francuskich przemysłowców poprzysięgło (byli to Alexandre Legentil i Hubert Rohault de Fleury), że jeśli tylko wróg oszczędzi miasto, oni zbudują kościół poświęcony Sercu Jezusowemu.

Dodatkowo miał to być akt pokuty wobec Boga za grzechy popełnione przeciw Kościołowi i papieżowi Piusowi IX (chodziło o aneksję Watykanu przez wojska piemonckie). Powszechnie uważa się, że decyzja o budowie świątyni miała być wymierzona w Komunę Paryską - jest to jednak mit. Alexandre Legentil pisał o pomyśle budowy kościoła na rok przed wybuchem walk wersalczyków z komunardami. Trzeba jednak przyznać, że hasła odkupienia win komunardów przez budowę świątyni pojawiały się później podczas zbiórki funduszy.

Pomysł został entuzjastycznie przyjęty przez arcybiskupa Paryża. Ledwie umilkły wojenne wystrzały zaczęto realizować tę niezwykłą ideę. Budowa rozpoczęła się w 1876 roku i była w całości finansowana przez osoby prywatne i kościelne zbiórki. Całość kosztowała 7 milionów franków, a prace trwały nieprzerwanie przez 39 lat. Spośród nadesłanych 77 projektów wybrano pomysł Paula Abadiego - francuskiego architekta zafascynowanego sztuką średniowiecza. Abadie zmarł podczas budowy, ale jego dzieło było kontynuowane. Mimo niechęci kolejnych francuskich rządów (nie mogąc zaszkodzić budowniczym przed bazyliką wystawiono pomnik kawalera de la Barre - szlachcica straconego za bluźnierstwo i bezbożność w XVIII wieku) kościół ukończono w 1914 roku. Z powodu wybuchu I wojny światowej został on poświęcony dopiero pięć lat później.

W czasach współczesnych świątynia stała się centrum francuskiej nowej ewangelizacji. Zaangażowanie tutejszych księży w głoszenie prawd wiary nieraz prowadziło do problemów. W 1971 roku do kościoła wdarła się grupa francuskich komunistów i przez jakiś czas okupowała świątynię.

Chociaż Bazylika Sacre Coeur nadal budzi kontrowersje (wiele publikacji krytycznie odnosi się do jej walorów artystycznych), to trzeba przyznać, że jej charakterystyczna sylwetka jest już tak silnie kojarzona z miastem, że chyba nikt nie wyobraża sobie wizyty w Paryżu bez spaceru pod tymi białymi murami.

Architektura - plan i bryła bazyliki

Świątynia łączy cechy stylu romańskiego i bizantyjskiego, odchodząc przy tym dość wyraźnie od architektury klasycznych bazylik rzymskich. Całość opiera się na planie krzyża greckiego i zwieńczona jest czterema kopułami (największa z kopuł na 54 metry wysokości, a umieszczona jest na 83 metrze licząc od podłoża).

Luźną inspiracją całego założenia miała być katedra św. Fronta w Périgueux. Abadie "wyciągnął" swój kościół w górę zmieniając tym samym proporcje kopuł do niższych partii obiektu. Bazylia wyróżnia się też zwrotem - wbrew dominującym trendom nie została zaprojektowana ad orientem (czyli z prezbiterium zwróconym ku wschodowi). Jej ołtarz wyznacza kierunek północny należy więc do tzw. kościołów nieorientowanych. Wzniesiona z tyłu wieża pełni funkcję dzwonnicy.

Do budowy użyto trawertynu ze względu na jego barwę, twardość i łatwość w czyszczeniu. Był to pomysł architekta bazyliki.

Zabytki bazyliki

Wnętrze świątyni zaskakuje surowością i niewielką liczbą detali. Znajduje się tu jednak kilka ciekawych zabytków na które warto zwrócić uwagę:

Mozaika

Olbrzymia barwna mozaika przyciąga wzrok zaraz po przekroczeniu progu świątyni. Jest to jeden z największych tego typu obiektów na świecie (jego powierzchnia to 400 metrów kwadratowych). Przedstawia Chrystusa w otoczeniu świętych i zasłużonych dla Kościoła (są tam też sylwetki pomysłodawców Sacre Coeur). Poniżej umieszczono napis: “Najświętszemu Sercu Chrystusa, Francja gorliwa, pokutująca i wdzięczna”. Słowo “wdzięczna” dodano po zakończeniu I wojny światowej.

Ołtarz

Został on wykonany z marmurów sprowadzonych ze Sieny. W jego centralnym punkcie znajduje się rzeźbiona scena ukrzyżowania Chrystusa, a po jej obu stronach sylwetki Apostołów. Tutaj też wystawia się Najświętszy Sakrament do wieczystej adoracji. Trwa ona bez przerwy od 1885 roku! Dlatego też turyści proszeni są o zachowanie ciszy i spokoju podczas zwiedzania świątyni. Adoracja trwa również po zamknięciu kościoła (po 22:30) - można wziąć w niej udział zgłaszając dwa dni przed wizytą taką chęć - więcej informacji znajdziecie na oficjalnej stronie.

Krypty

Większość przewodników odradza zwiedzanie krypt, jeśli jednak mamy trochę czasu i kilka Euro w kieszeni możemy zejść do dolnych kaplic gdzie zobaczymy m. in. resztki fundamentów dawnego opactwa oraz wiele interesujących rzeźb przedstawiających świętych.

Organy

Tutejsze organy były ostatnim dziełem Aristide Cavaille-Collego, jednego z najwybitniejszych organmistrzów wszechczasów. Niestety, tylko ich część została poddana konserwacji - wiele piszczałek nadal oczekuje na naprawę lub wymianę.

Dzwon

Bazylika posiada największy we Francji dzwon. Został on sfinansowany przez wiernych z Sabaudii (która od 1860 roku należała do Cesarstwa Francuskiego) i z tego powodu nazywany jest "Sabaudczykiem".

Kopuła

Znakiem rozpoznawczym bazyliki jest jej kopuła, która osiąga wysokość 83 metrów. Na jej zewnętrznej galerii przygotowano taras, będący jednym z najwyższych punktów widokowych w Paryżu.

Aby dostać się na górę należy zakupić bilet, przejść przez kontrolę bezpieczeństwa i na koniec pokonać wąskie schody, składające się z około 280 stopni. Po ich pokonaniu czeka nas jednak wspaniała panorama miasta.

Teoretycznie punkt widokowy czynny jest codziennie, ale może być on zamknięty w przypadku złej pogody lub zbyt silnego wiatru. Altualne godziny otwarcia oraz ostrzeżenia znajdziecie na oficjalnej stronie bazyliki.

Zwiedzanie - informacje praktyczne

Na spokojne zwiedzenie wnętrza bazyliki wystarczy nam około 20 minut. Jeśli planujecie również wejść na kopułę, to na wizytę warto zarezerwować sobie około godziny. Jeśli traficie na dzień bez tłumów turystów, to możliwe, że zechcecie odpocząć sobie chwilę w okolicy świątyni podziwiając panoramę Paryża.

Pamiętajcie, że odwiedzacie miejsce kultu, w którym obowiązuje odpowiedni ubiór. Przy zbyt skąpym nakryciu możemy zostać wyproszeni z środka lub po prostu nie zostaniemy wpuszczeni.

Krypty są obecnie niedostępne dla zwiedzających. Więcej informacji praktycznych znajdziecie na oficjalnej stronie bazyliki.

Bilety

Zwiedzanie bazyliki jest bezpłatne.

Płatne jest jedynie wejście na kopułę - bilet dla dorosłych (od 16. roku życia) kosztuje €8. Dostępny jest też bilet ulgowy, a najmłodsze pociechy nie płacą w ogóle.

Dni i godziny otwarcia

Świątynia otwarta jest codziennie, bez wyjątku, od 06:00 do 22:30. Pamiętajcie, że jest ona jednym z najczęściej odwiedzanych paryskich zabytków, dlatego przychodząc na miejsce w połowie dnia powinniście spodziewać się tłumów turystów oraz uważać na kieszonkowców i swoje kosztowności.

Dojazd i lokalizacja

Z racji położenia kościoła na wzgórzu, aby się do niego dostać trzeba będzie podejść kawałek pod górę. Całe szczęście można sobie ułatwić drogę i częściowo lub praktycznie całościowo pokonać trasę korzystając z transportu miejskiego.

Najciekawszym sposobem dostania się na górę jest skorzystanie z funikulara (Funiculaire de Montmartre), czyli popularnej kolejki terenowej. Podróż taka trwa około 90 sekund, a bilet kosztuje tyle samo co za przejazd metrem.

W bliższej i dalszej okolicy znajdziemy następujące stacje metra:

• metro linia nr 12 - stacja Jules Joffrin + spacer lub przejazd autobusem
• metro linia nr 2 lub 12 - stacja Pigalle + spacer lub przejazd autobusem
• metro linia nr 2 - stacja Anvers + funikular lub schody
• metro linia nr 12 - stacja Abbesses + funikular lub schody

Na miejsce możemy dojechać również autobusami numer 30, 31, 80, 85 - przystanek Anvers Sacré-Coeur (do przejścia będzie jeszcze około 500 metrów pieszo).

Bazylika Sacre Coeur w literaturze i sztuce

Sacre Coeur pojawiało się w wielu książkach i filmach poświęconych Paryżowi. Jeszcze pod koniec XIX wieku Emil Zola opisał bazylikę w swej powieści "Paryż", gdzie jawi się ona jako symbol religijnego ucisku i ma być wysadzona w powietrze przez jednego z bohaterów.

Zniszczenia świątyni żądał francuski futurysta Felix del Marle, który zgodnie z założeniami swego ruchu chciał w tym miejscu widzieć nowoczesne wieżowce. Sylwetka świątyni pojawia się też w wielu filmach jako symbol miasta. Olbrzymi plac budowy z wznoszącą się powoli ku górze budowlą możemy zobaczyć w filmie "Sherlock Holmes: Gra cieni". Białą "bezę" widać też w niektórych kadrach ekranizacji powieści Guya de Maupassanta pt. "Uwodziciel" (co jest ewidentnym błędem filmowców gdyż akcja filmu rozgrywa się ok. 1881 roku, a wtedy budowa świątyni dopiero się zaczynała)...