Zorza polarna na Islandii: kiedy i gdzie ją zobaczymy? Poradnik praktyczny

Zorza polarna (Aurora borealis) należy do najwspanialszych wytworów natury. Niemal każdy odwiedzający Islandię podczas miesięcy zimowych marzy by ją zobaczyć.

W naszym artykule przygotowaliśmy garść praktycznych informacji oraz wskazówek, które zebraliśmy w trakcie naszych "polowań na zorzę".

Zorza polarna: kilka słów wstępu

Zorza polarna jest zjawiskiem świetlnym, które występuje w pobliżu biegunów magnetycznych. Zjawisko to na półkuli północnej nazywane jest Aurora borealis (od mitologicznej bogini świtu Aurory oraz boga wiatru północnego Boreasza), a na południu Aurora australis.

Kultury mieszkające w zasięgu występowania zorzy polarnej próbowały w racjonalny dla siebie sposób wytłumaczyć pochodzenie tego fenomenu. Jedni wikingowie widzieli w nich znaki przekazywane przez bogów, a inni most łączący świat bogów ze światem śmiertelników (Bifröst). Niektórzy Islandczycy traktowali zorzę jako zapowiedź przyszłych zdarzeń meteorologicznych.

Naukowe wytłumaczenie zjawiska zorzy nie wydaje się wcale mniej nadzwyczajne niż wierzenia dawnych kultur. Sami nie czujemy się na siłach żeby opisywać zawiłe procesy fizyczne, dlatego ograniczyliśmy się do przedstawienia zaledwie uproszczonej definicji.

Zorza swój początek bierze na Słońcu, które w wyniku wybuchów emituje w przestrzeń kosmiczną strumienie naładowanych cząstek nazywane wiatrem słonecznym. Ładunek ten po dotarciu do ziemskiej atmosfery wchodzi z nią w reakcję, tworząc niepowtarzalne zjawisko świetlne.

Kolory i kształty zorzy polarnej

Zorza może objawiać się w różnych kolorach (m.in. w zielonym, niebieskim, czerwonym czy różowym). Niestety, nie zawsze są one widoczne gołym okiem - czasami zdarza się, że wypatrzymy zaledwie fragment szarawej poświaty (łatwej do pomylenia z chmurami!), a na zdjęciu wyjdzie nam kolorowa łuna. Czasami może być też tak, że zorza widoczna będzie tylko na fotografii. Jej kolor zależy od wysokości oraz rodzaju gazu, z którym wiatr słoneczny wszedł w reakcję.

Zorza przybiera najróżniejsze formy i kształty. Raz wygląda jak pędząca po niebie łuna. Innym razem wykręca się niczym łuk, żeby po chwili przypominać rozmazaną plamę, która zajmuje rozległy fragment nieba. Czasami jest nieruchoma, żeby po chwili migać lub się przemieszczać. Nie bez powodu jej aktywność nazywana jest tańcem.

Raz byliśmy świadkami przedziwnego spektaklu, gdy dosłownie całe niebo nad nami migało w mniej niż sekundowych odstępach czasu.

Uwaga! Warto zdawać sobie sprawę, że rzadko kiedy nasze oko zobaczy widok tak spektakularny jak na fotografiach w Internecie czy folderach reklamowych. Nie zmienia to jednak faktu, że zobaczenie zorzy jest niesamowitym przeżyciem.

Kiedy można zobaczyć zorzę polarną na Islandii?

Do zobaczenia zorzy polarnej potrzebne jest całkowicie ciemne niebo. Szansę na jej upolowanie mamy więc przez około 6 miesięcy w roku - od połowy września aż do końca marca (czy nawet początku kwietnia).

Ciemne (gwiaździste) oraz bezchmurne niebo są warunkami koniecznymi, ale niestety niewystarczającymi. Potrzebna jest jeszcze odpowiednia aktywność magnetyczna, której poziom określany jest indeksem KP. Uproszczając - czym wyższa wartość na skali KP, tym nasze szansę na zobaczenie zorzy rosną. Kilka słów o tym współczynniku napisaliśmy w dalszej części artykułu.

Ostatnim czynnikiem mającym wpływ na widoczność zorzy jest faza księżyca. W przypadku pełni księżyca (lub jego widoczności większej niż 75%) słaba zorza może nie być zauważalna. Z drugiej jednak strony - nawet pełnia księżyca nie powinna wpłynąć na widoczność silnej zorzy.

Występowanie zorzy jest na tyle nieprzewidywalne, że nigdy nie mamy pewności, że na nią trafimy. Kolorowy taniec może pojawić się niespodziewanie i o dowolnej godzinie. Zjawisko może trwać dosłownie chwilę lub wiele godzin. Niejeden turysta wracał z Islandii zawiedziony, ponieważ przez cały jego pobyt niebo zasłonięte było przez gęste chmury, podczas gdy przebywający dzień po nim już podczas pierwszej nocy trafiali na kolorowy spektakl.

Wiemy, że łatwo dawać takie rady już po fakcie, ale warto spróbować obniżyć swoje oczekiwania i nie traktować zobaczenia zorzy jako najważniejszego punktu wyjazdu. Podstawa to uzbroić się w cierpliwość i spokojnie oczekiwać na odpowiednie warunki.

Gdzie zobaczymy zorzę polarną na Islandii?

Tak naprawdę możemy ją zobaczyć wszędzie tam, gdzie znajdziemy czyste, bezchmurne oraz gwiaździste niebo. Musimy więc oddalić się od miast i wszystkich zabudowań, które emitują zanieczyszczenie świetlne. Na szczęście w przypadku Islandii nie jest to trudne - wystarczy odjechać kilkadziesiąt kilometrów od stolicy wyspy, żeby znaleźć odpowiednie miejsce. Jeśli spojrzymy na mapę na tej stronie, to zobaczymy, że istotne zanieczyszczenie świetlne występuje jedynie na kilku obszarach na wyspie.

Wiele wycieczek oraz turystów indywidualnych poluje na zorzę na terenie parku narodowego Þingvellir. Na wielu fotografiach pojawia się też słynna góra Kirkjufell. Niektórzy nie ruszają się nawet poza stolicę i oczekują (razem z tłumami miejscowych i turystów) na zorzę przy latarni morskiej Grótta. My mieliśmy dużo szczęścia i trafiliśmy na KP4 podczas pobytu na dalekim południu.

Indeks KP - podstawowe informacje o wskaźniku aktywności geomagnetycznej

Indeks planetarny KP (ang. K-index) określa poziom aktywności geomagnetycznej. Przyjmuje on wartości od 0 (brak lub niewielka aktywność) do 9 (potężna burza magnetyczna). Mimo że indeks KP nie daje gwarancji na pojawienie się zorzy, to dzięki niemu możemy oszacować, jak daleko może być ona widoczna. Dla Islandii wartość 3 lub więcej oznacza, że w przypadku wystąpienia zorzy powinniśmy móc zobaczyć ją na całej wyspie.

Indeks KP stanowi prognozę na najbliższe 3 dni i podawany jest w trzygodzinnych oknach czasowych. Do jego wyliczenia pobierane są dane historyczne z kilkunastu rozsianych po świecie stacji. Po ich uśrednieniu, najprędzej przed zakończeniem trzygodzinnego cyklu, prognoza może zostać wyliczona na nowo. Z naszego doświadczenia - prognozy potrafią zmieniać się dość często, warto więc obserwować je na bieżąco.

Z samej specyfiki indeksu KP wynika, że może on dawać nam co najwyżej wstępne rokowania co do szansy zobaczenia zorzy. Nie powinniśmy jednak traktować go jako wyroczni - pamiętajmy, że jest to po prostu prognoza wyliczona na podstawie uśrednionych wartości historycznych. Niejedna osoba zobaczyła zorzę przy prognozie KP2, a wiele osób nie miało tyle szczęścia przy KP3 (lub nawet wyższej!).

Nie zapominajmy też, że prognoza wyliczana jest dla okien czasowych trwających 3 godziny. Nie ma więc możliwości, żeby na podstawie tego wskaźnika oszacować szansę na wystąpienie zorzy o konkretnej godzinie (np. 22:45).

Do sprawdzenia wartości indeksu KP można użyć jednej z wielu aplikacji. My sprawdzaliśmy prognozę na tej stronie.

Zachmurzenie: największy wróg polujących na zorzę polarną

W kilku miejscach artykułu podkreśliliśmy, że do zobaczenia zorzy potrzebne jest bezchmurne niebo. Zorza objawia się wysoko, znacznie powyżej poziomu chmur. Pochmurne niebo jest więc gwarancją, że nawet jeśli zorza odgrywa swój taniec, to nie będzie nam dane go zobaczyć.

Na stronie islandzkiego biura meteorologicznego publikowane są prognozy zachmurzenia na najbliższe 3 dni. Znajdziecie je tutaj. Nie zapominajmy jednak, że jest to jedynie prognoza, która zmienia się na podstawie rzeczywistych danych i warto śledzić ją na bieżąco.

Na podanej stronie znajdziecie mapę z zaznaczonymi na biało obszarami bezchmurnego nieba. Są to miejsca, gdzie zorza, o ile występuje, powinna być widoczna.

Ponieważ chmury mogą szybko się przemieszczać, musimy być gotowi na nagłą zmianę planu. W ten sposób działają zorganizowane wycieczki, które na podstawie prognozy oraz doświadczenia wybierają każdego wieczoru odpowiednie miejsce.

Jak przygotować się do obserwacji zorzy polarnej?

Musimy uzbroić się w cierpliwość oraz bardzo ciepło ubrać. Druga kwestia wydaje się być banałem, ale warto zdawać sobie sprawę, że może na nas czekać nawet kilkugodzinne oczekiwanie na siarczystym mrozie. Czapka, zakrycie twarzy, dobre spodnie i rękawiczki - to taki zestaw podstawowy. Warto też zabrać ze sobą termos z ciepłym napojem.

Chcąc zrobić dobre zdjęcie powinniśmy mieć ze sobą wytrzymały statyw, którego łatwo nie przewróci wiatr. Warto też wcześniej poczytać o zasadach robienia zdjęć zorzy - wielu doświadczonych fotografów podzieliło się w sieci swoimi doświadczeniami oraz wskazówkami.

Polowanie na zorzę - samemu czy z wycieczką?

Jeśli możemy wypożyczyć samochód i nie straszne nam są zimowe warunki jazdy (śliska nawierzchnia, możliwe opady śniegu), to korzystanie z usług zewnętrznych firm nie ma większego sensu.

Przewodnicy nie maja dostępu do żadnych tajemnych miejsc i korzystają z tych samych prognoz co osoby prywatne. Wycieczki są stosunkowo krótkie (np. popularna wycieczka z Reykjavíku trwa trzy godziny razem z dojazdem) i tutaj przydaje się dobra znajomość terenu, żeby zmieścić się w tym czasie.

Jeśli nie mamy możliwości lub nie chcemy wypożyczać samochodu, to wycieczka jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ szansę na zobaczenie zorzy w mieście są nikłe. Wiele firm oferuje możliwość kolejnego wyjazdu w sytuacji, gdy za pierwszym razem zorza się nie pojawi. Jeśli prognoza będzie bardzo niekorzystna, to wycieczki mogą w ogóle nie wyruszyć i zostaniemy o tym fakcie powiadomieni na niedługo przed planowaną godziną odjazdu. Nie warto więc odkładać wycieczki na ostatni wieczór.

Alternatywą dla wycieczki dedykowanej są wyjazdy całodniowe (np. po popularnym Złotym Kręgu), które w programie mają wieczorne polowanie na zorzę. W tej opcji, w przypadku braku wystąpienia zorzy, nie możemy liczyć na darmową kolejną szansę.

Podsumowanie

Poniżej zebraliśmy najważniejsze informacje występujące w artykule.

• Obserwacja zorzy polarnej na Islandii możliwa jest od połowy września aż do końca marca.
• Do wystąpienia zorzy potrzebna jest odpowiednia aktywność magnetyczna. Prognoza siły aktywności magnetycznej nazywana jest indeksem KP. Nawet jeśli wartość indeksu przekracza 3, to wciąż nie mamy pewności, czy zorza się pojawi. Przy wartości 0 lub 1 szanse są nikłe.
• Zorza powstaje ponad poziomem chmur, więc do jej obserwacji potrzebne jest bezchmurne niebo. Zasada jest prosta - powinniśmy znaleźć takie miejsce, z którego dobrze widać gwiazdy.
• Prognozę aktywności magnetycznej oraz zachmurzenia na najbliższe trzy dni można sprawdzić tutaj.
• W obserwacji zorzy przeszkadza zanieczyszczenie świetlne. Musimy więc oddalić się od miast oraz zabudowań.
• Chcąc zobaczyć zorzę musimy uzbroić się w cierpliwość. Może ona pojawić się w każdym momencie - jednym razem na krótką chwilę, a innym nawet na kilka godzin.
• Kolory zorzy mogą (i często będą) wyglądać inaczej na zdjęciu niż widziane gołym okiem.
• Przy pełni księżyca oraz słabej zorzy może być ona niewidoczna.