Galleria Spada w Rzymie: muzeum w pałacu i wspaniała iluzja Borrominiego

Pałac Spada (wł. Palazzo Spada), we wnętrzu którego mieści się muzeum sztuki Galeria Spada oraz gdzie swoją siedzibę ma włoska Rada Stanu, należy do ukrytych skarbów Rzymu. Zabytek swoją sławę zawdzięcza dziełu Francesco Borrominiego, który korzystając z matematycznych zasad perspektywy stworzył niezwykle realistyczną iluzję, wydłużając wizualnie o około cztery razy ogrodową galerię.

Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Rzymu.

Historia

Pałac Spada powstał w 1540 roku na zamówienie kardynała Girolamo Capodiferro. Architektem renesansowej rezydencji był Bartolomeo Baronino, który wzniósł ją na fundamentach wcześniejszych zabudowań należących do rodu Capodiferro.

W 1632 roku pałac odkupił kardynał Bernardino Spada, po czym rozpoczął trwającą około trzydzieści lat przebudowę na modłę barokową. Za projekt transformacji odpowiadał Francesco Borromini, jeden z najważniejszych architektów epoki Baroku działających w Wiecznym Mieście, który przy okazji stworzył wspomnianą już słynną galerię.

Obaj duchowni właściciele rezydencji dali się poznać jako zapaleni kolekcjonerzy sztuki oraz antyków. Wystawiane w Galerii Spada obrazy należały do ich kolekcji, podobnie jak antyki (w tym posąg Pompejusza Wielkiego) znajdujące się w innych pomieszczeniach.

W 1927 roku pałac trafił w ręce państwa włoskiego, a jego pomieszczenia przekształcono na siedzibę Rady Stanu (wł. Consiglio di Stato), jednego z najważniejszych organów we włoskim prawodawstwie. W kilku pozostałych pomieszczeniach utworzono natomiast muzeum sztuki, w którym wystawiane są dzieła zebrane przez wcześniejszych właścicieli pałacu.

Zwiedzanie Pałacu Spada

Wejście do pałacu znajduje się od strony placu Piazza Capo di Ferro. Na dziedziniec wejdziemy za darmo, ale chcąc zwiedzić Galerię Spada lub wybrać się na wycieczkę z przewodnikiem po pozostałych pomieszczeniach musimy zakupić wejściówkę.

Fasada

Zanim przekroczymy bramę pałacu warto przyjrzeć się jego bogato zdobionej fasadzie, należącej do najciekawszych w całym Rzymie. Na wysokości pierwszego piętra umieszczono osiem nisz z posągami przedstawiającymi historyczne postacie związane z Wiecznym Miastem. Zaszczytu uwiecznienia dostąpili:

• cesarz Trajan,
• Pompejusz Wielki (polityk i członek pierwszego triumwiratu),
• Kwintus Fabiusz Maksimus (pięciokrotny konsul oraz dwukrotny dyktator, który walczył z wojskami Hannibala przebywającymi na Półwyspie Apenińskim),
• Romulus (legendarny założyciel miasta),
• Numa Pompiliusz (legendarny drugi król Rzymu),
• Marek Klaudiusz Marcellus (kilkukrotny konsul oraz dowódca sił rzymskich w trakcie drugiej wojny punickiej),
• Juliusz Cezar,
• Oktawian August (pierwszy rzymski cesarz).

Na panelach umieszczonych na wysokości najwyższego z pięter wypisano osiągnięcia każdego z nich.

Podziwiając fasadę łatwo przegapić fontannę zainstalowaną na ścianie budynku po przeciwnej stronie Piazza Capo di Ferro. Składa się ona ze wspartego na dwóch marmurowych podporach sarkofagu z czasów rzymskich (z dwoma lwimi głowami po bokach), nad którym góruje herma (czyli czworokątny słup zwężający się ku dołowi) w formie postaci żeńskiej.

Dziedziniec

Po przejściu przez bramę trafiamy na wewnętrzny dziedziniec ze ścianami ozdobionymi posągami starożytnych bogów i bogini. Wśród nich są: Amfitryta (żona Posejdona), Herkules, Junona, Jowisz (najwyższy z rzymskich bogów), Mars, Merkury, Minerwa, Neptun, Prozerpina (rzymska bogini kiełkującego zboża) oraz Pluton.

Z dziedzińcem sąsiaduje pomieszczenie czytelni z oszklonymi ścianami, przez które możemy spojrzeć z oddali w stronę słynnej Galerii Borrominiego.

Galeria Borrominiego

Najbardziej znaną częścią pałacu (i jednocześnie jednym z najważniejszych przykładów iluzjonizmu barokowego) jest tzw. Galeria (zwana też Kolumnadą) Borrominiego. Architekt stworzył ją z pomocą zaprzyjaźnionego matematyka, który pomógł mu w ustaleniu odpowiednich rozmiarów oraz proporcji kolumn, sklepienia i podłogi.

Spoglądając z odpowiedniego kąta może wydawać się, że korytarz ten ma blisko 40 m, podczas gdy w rzeczywistości jego długość nie przekracza 9 m! Borromini dokonał tego dzięki kilku trikom: przybliżaniu do siebie par kolumn (przy jednoczesnym ich zmniejszaniu), stopniowemu podwyższaniu posadzki (różnica jej wysokości pomiędzy początkiem a końcem wynosi około 60 cm) oraz obniżaniu sklepienia.

Na końcu korytarza stanął posąg wojownika, która ma zaledwie 90 cm wysokości, a wydaje się znacznie większy.

Kolumnadę Borrominiego możemy zobaczyć za darmo z dziedzińca (oglądamy ją jednak z daleka i przez dwie szyby) lub z bliska po wizycie w Galerii Spada.

Galleria Spada: muzeum sztuki w pałacowych pomieszczeniach

Cztery sale na pierwszym piętrze (tam gdzie znajdowało się piano nobile, czyli główna kondygnacja rezydencji z apartamentami mieszkalnymi oraz częścią reprezentacyjną) przekształcono w muzeum, w którym wystawiane są dzieła sztuki (obrazy, rzeźby, meble) zgromadzone przez dawnych właścicieli, kardynałów Capodiferro oraz Spada.

Galeria Spada, mimo że należy do raczej niewielkich i zwiedzimy ją w maksymalnie 45 minut, może pochwalić się kilkoma obrazami namalowanymi przez wielkich mistrzów, takich jak: Tycjan, Mattia Preti, Guido Reni, przedstawiciele szkoły Caravaggia (zwanej caravagesque) czy Parmigianino. Zaraz po przekroczeniu progu galerii natrafimy na portret drugiego właściciela pałacu, Bernardino Spady, który wyszedł spod ręki wspomnianego Guido Reniego. Jednym z sekretów muzeum jest głowa Lakoona przypisywana Gian Lorenzo Berniniemu, należąca do jego najwcześniejszych prac.

Oprócz eksponatów muzealnych warte uwagi są również oryginalne dekoracje pomieszczeń, w tym wspaniały sufit w sali nr 3 czy fryz w sali nr 2, a także meble i globusy.

Po wizycie w muzeum możemy wejść do ogrodu z opisywaną w poprzednim punkcie Galerią Borrominiego.

Zwiedzanie pozostałych pomieszczeń piano nobile

Pozostałe pomieszczenia piano nobile wykorzystywane są przez włoską Radę Stanu. W zależności od jej oficjalnych aktywności sale te udostępniane są do zwiedzania w trakcie wycieczki z przewodnikiem.

W trakcie wizyty przejdziemy przez pięknie zdobione i wypełnione rzeźbami pomieszczenia. Wśród największych skarbów tej części pałacu warto wymienić monumentalny posąg przedstawiający Pompejusza Wielkiego, na który natrafiono w połowie XVI wieku pod ścianą rozdzielającą dwa rzymskie domy, co doprowadziło do konfliktu właścicieli obu nieruchomości o prawo własności do znaleziska. Ostatecznie dzięki ofiarności papieża Juliusza III, który spełnił oczekiwania obu rodzin, rzeźba znalazła się w Pałacu Spada.