Bazyliki papieskie w Rzymie - przewodnik
Pośród wszystkich kościołów świata kilka ma rangę szczególną. Są to tak zwane bazyliki papieskie, z których aż pięć znajduje się na terytorium Rzymu.
W naszym artykule poznacie te wyjątkowe świątynie, a także dowiecie się, co warto w nich zobaczyć.
- Koncepcja bazylik papieskich
- Bazyliki papieskie w Rzymie
- Bazylika św. Piotra
- Arcybazylika świętego Jana na Lateranie
- Bazylika Matki Bożej Większej
- Bazylika świętego Pawła za Murami
- Bazylika świętego Wawrzyńca za Murami
- Bazyliki papieskie jako obszar eksterytorialny Watykanu
- Zwiedzanie bazylik papieskich - informacje praktyczne
Koncepcja bazylik papieskich
Wraz z rozwojem chrześcijaństwa pojawiła się konieczność stworzenia struktury nowej religii. Aby można było łatwo wszystkim zarządzać uznano, że siedziby najważniejszych ludzi Kościoła powinny znajdować się w największych miastach. Początkowo bazyliki patriarchalne mieściły się więc w Rzymie, Antiochii, Konstantynopolu i Aleksandrii. Do tej szacownej czwórki dołączono jeszcze Jerozolimę (prawdopodobnie ze względu na znaczenie tego miasta dla historii chrześcijaństwa).
Z biegiem czasu każdy z patriarchów otrzymał "swój" kościół w Wiecznym Mieście. W 2006 roku papież Benedykt XVI zrezygnował z tytułu patriarchy i ochrzcił bazyliki mianem "papieskich". Cztery z nich noszą nazwą "bazyliki większej".
Bazyliki papieskie w Rzymie
Bazylika św. Piotra
Słynna Bazylika stoi w miejscu, gdzie według tradycji pochowano pierwszego papieża, św. Piotra, po jego męczeńskiej śmierci. Podziwiana dziś budowla powstała w XVI wieku i jest dziełem wielu renesansowych mistrzów, choć widoczne są w niej też cechy barokowe. Wcześniej w tym miejscu stała wczesnochrześcijańska bazylika wzniesiona z fundacji cesarza Konstantyna Wielkiego - do dziś pozostały z niej wyłącznie fragmenty, jak np. fragmenty kolumn, które zobaczymy w jej podziemiach.
Wnętrze Bazyliki przepełnione jest dziełami sztuki, takimi jak wspaniały baldachim Berniniego (i inne rzeźbami jego autorstwa) i "Pieta" Michała Anioła. Czytelnikom szukającym polonik polecamy odnalezienie nagrobka Marii Klementyny Sobieskiej, tytularnej królowej Anglii i wnuczki Jana III Sobieskiego.
Informacje praktyczne
Wstęp do Bazyliki św. Piotra jest bezpłatny. Zanim jednak wejdziemy do środka, zostaniemy poddani kontroli bezpieczeństwa, która ma miejsce w prawej kolumnadzie.
Dodatkowo płatną atrakcją jest możliwość dostania się na kopułę Bazyliki św. Piotra. Pamiętajcie jednak, że wchodząc na kopułę trzeba pokonać minimum 320 schodów, a przejście jest bardzo wąskie.
Jak dojechać do Bazyliki św. Piotra?
Ponieważ mieści się ona blisko centrum najwygodniej podejść do niej pieszo - w zależności od miejsca początkowego spacer zajmie nam między 20 a 40 minut. Najbliższa stacja metra to Ottaviano-S. Pietro linii A (kierunek Battistini) - oddalona jest ona jednak o około 10 minut spacerem od wejścia do świątyni.
Arcybazylika świętego Jana na Lateranie
Wbrew pozorom Bazylika św. Piotra nie jest najważniejszym kościołem w Rzymie. Laur ten przypada Arcybazylice św. Jana na Lateranie (Arcibasilica Papale del SS.mo Salvatore e dei Santi Giovanni Battista ed Evangelista al Laterano) - katedrze biskupa Rzymu, która nosi dumny tytuł "Sacrosancta lateranensis ecclesia omnium urbis et orbis ecclesiarum mater et caput" czyli Najświętszy kościół laterański, Matka i Głowa kościołów całego Miasta i Świata.
Jej historia sięga czasów uznania chrześcijaństwa jako pełnoprawnej religii. Grunty na wzgórzu laterańskim zostały podarowane Kościołowi przez cesarza Konstantyna Wielkiego, który umożliwił wzniesienie siedziby papiestwa wykorzystywanej przez kolejny tysiąc lat. Na Lateranie mieszkało ponad 150 papieży, a 23 zostało pochowanych w bazylice. Dopiero po powrocie z niewoli awiniońskiej, papież przeniósł się na Watykan.
Chociaż z wczesnochrześcijańskiej bazyliki niewiele przetrwało (fasada jest klasycystyczna, a wnętrze barokowe), zachowało się kilka zabytkowych elementów. Do najciekawszych należą monumentalne, antyczne drzwi z brązu, które zabrano z gmachu Curia Iulia (miejsca posiedzeń senatu na Forum Romanum). Po zakupie biletu wstępu można dodatkowo odwiedzić przepiękny średniowieczny krużganek z krętymi kolumnami oraz muzeum.
Obok świątyni stoi Baptysterium Laterańskie (nazywane również San Giovanni in Fonte), wzniesione w 315 roku na zlecenie cesarza Konstantyna, gdzie został on ochrzczony. Mimo wielu zmian baptysterium zachowało swój oryginalny układ i stanowi jeden z najważniejszych wczesnochrześcijańskich zabytków w Rzymie. W środku można podziwiać wspaniałe mozaiki.
Informacje praktyczne
Wstęp do Arcybazyliki św. Jana oraz do baptysterium jest bezpłatny. Zanim zostaniemy wpuszczeni do świątyni, będziemy musieli poddać się kontroli bezpieczeństwa. Baptysterium jest zamykane na kilka godzin w środku dnia.
Aby zwiedzić krużganek i niewielkie muzeum, należy zakupić bilet w cenie kilku Euro.
Jak dojechać do Arcybazyliki świętego Jana na Lateranie?
Najwygodniej na miejsce dojedziemy metrem - linie A (kierunek Anagnina) oraz C zatrzymują się na stacji San Giovanni, która oddalona jest o około 5 minut drogi od świątyni. Na miejsce możemy dojechać też licznymi autobusami.
Jeśli będziecie akurat przy Koloseum, to alternatywą jest spacer, który zajmie około 25 minut. Po drodze możecie zobaczyć bazylikę św. Klemensa oraz bazylikę Czterech Koronatów.
Bazylika Matki Bożej Większej
Bazylika Matki Bożej Większej (Basilica Papale di Santa Maria Maggiore) to miejsce owiane ciekawą legendą, która związana jest z jej inną nazwą: Bazylika Matki Boskiej Śnieżnej. Według tradycji, jednej z sierpniowych nocy, papieżowi Liberiuszowi oraz jednemu z lokalnych patrycjuszy miała ukazać się Maryja, nakazując im budowę nowej świątyni w miejscu pokrytym śniegiem. Ku ich zaskoczeniu na drugi dzień okazało się, że eskwilińskie wzgórze faktycznie nakryła warstwa białego puchu - właśnie tam miała powstać nowa bazylika. Historia ta sięga IV wieku, jednak od tamtego czasu budowla była wielokrotnie przebudowywana.
Wnętrze bazyliki skrywa liczne elementy warte uwagi, w tym: mozaiki, relikwiarz żłobka nakryty baldachimem, grupę rzeźbiarską "Żłobek" dłuta Arnolfa di Cambio czy pięknie ozdobione kaplice. W kościele pochowano Gian Lorenzo Berniniego, ale grób barokowego mistrza jest łatwy do przegapienia - to niewielka płyta umieszczona w podłodze bazyliki w sąsiedztwie głównego ołtarza.
Po zakupie biletu możemy wejść dodatkowo na wyższe piętro, gdzie wyjdziemy na loggię ozdobioną motywem legendy o śnieżnym cudzie, zwiedzimy Salę Papieży, a także zobaczymy spiralne schody Berniniego - jedne z pierwszych tego typu konstrukcji!
Informacje praktyczne
Zwiedzanie bazyliki jest bezpłatne. Biletowane są natomiast trzy atrakcje (każda posiada własny bilet):
- Wizyta w górnej części bazyliki, gdzie zobaczymy Salę Papieży, Loggię Błogosławieństwa, schody Berniniego oraz muzeum z relikwiarzami (m.in. Jacka Odwrowąża) oraz skarbami bazyliki - zwiedzamy je samodzielnie.
- Wejście na panoramiczny taras widokowy na kopule w trakcie wycieczki z pracownikiem bazyliki (w ramach tego biletu będziemy mogli potem samodzielnie odwiedzić cztery atrakcje wspomniane w poprzednim punkcie).
- Wycieczka z przewodnikiem do stanowiska archeologicznego, gdzie zobaczymy pozostałości dawnego miejsca kultu maryjnego. Bilety możemy zarezerwować na oficjalnej stronie internetowej.
Istnieje również możliwość, za dodatkową opłata, wypożyczenia przewodnika audio.
Na spokojne zwiedzenie świątyni oraz wszystkich jej płatnych atrakcji możemy potrzebować około dwóch godzin. Bilety dostępne są na stanowisku w portyku świątyni. Również w przypadku tej świątyni na wejściu czeka nas kontrola bezpieczeństwa podobna do tej lotniskowej.
Jak dojechać do Bazyliki Matki Bożej Większej?
Bazylika znajduje się pół kilometra na południowy zachód od dworca Termini (linia A i B, około 6 minutowy spacer) i około 300 metrów na północny zachód od stacji metra Vittorio Emanuele (linia A, około 4 minutowy spacer). Po wyjściu opuszczaniu stacji dojdziemy na miejsce w ciągu kilku minut.
My najczęściej ruszając z historycznego centrum wybieramy jednak spacer - spod Kapitolu dojdziemy na miejsce w około 25 minut, a po drodze będziemy mogli zobaczyć sporo ciekawych miejsc.
Bazylika świętego Pawła za Murami
Bazylika świętego Pawła za Murami (Basilica Papale di San Paolo fuori le Mura) powstała całkiem niedaleko miejsca, gdzie według tradycji spadła ścięta głowa Apostoła. Co ciekawe, aż do wzniesienia nowej Bazyliki św. Piotra była ona największą z rzymskich bazylik!
Jej dzisiejszy wygląd jest efektem ambitnej rekonstrukcji po pożarze, który nawiedził ją w 1823 roku. Wciąż jednak zachowały się w niej pojedyncze zabytki, a sama budowla intryguje swoim nieco "egzotycznym" wyglądem, który zachwyca wielu odwiedzających.
Zwiedzanie bazyliki jest darmowe, jednak zachęcamy Was do zakupu biletu wstępu, by obejrzeć krużganki oraz obszar archeologiczny. Kolumny w krużgankach zostały wykonane przez przedstawicieli tych samych rodów rzemieślniczych co w Arcybazylice św. Jana na Lateranie.
Informacje praktyczne
Chociaż większość wnętrza to rekonstrukcja, warto poszukać oryginalnych średniowiecznych elementów.
Dziedziniec z krużgankami powinien zadowolić większość odwiedzających, jednak obszar archeologiczny, mimo sporych rozmiarów, zainteresuje głównie miłośników ruin.
Jak dojechać do Bazyliki świętego Pawła za Murami?
Bazylika znajduje się na obrzeżach Rzymu, w dzielnicy Ostiense. Najłatwiej dojechać do niej metrem linii B, wysiadając na stacji Basilica San Paolo. Stacja znajduje się w odległości około 400 metrów od świątyni.
Bazylika świętego Wawrzyńca za Murami
Bazylika świętego Wawrzyńca za Murami (Papale Basilica di San Lorenzo fuori le mura) to ostatnia z opisywanych przez nas świątyń. Jako jedyna nie posiada ona statusu bazyliki większej (nosi ona bowiem tytuł bazyliki mniejszej). Jest ona całkiem inna niż pozostałe, bowiem wyróżnia się nie tylko mniejszym rozmiarem, lecz również skromnym wnętrzem.
Mimo to ten niepozorny kościół posiada równie ciekawą historię, a miłośnicy sztuki średniowiecznej odnajdą tam wspaniałe realizacje grupy Cosmatich (znane jako cosmatesca), jedne z najpiękniejszych w Rzymie. Należą do nich dwie ambony, kandelabr i kamienny baldachim.
Za zakrystią znajduje się romański krużganek i katakumby św. Wawrzyńca. Podczas zwiedzania warto poświęcić chwilę na obejrzenie malowideł w przedsionku (które przedstawiają losy patronów), tronu biskupiego, a także odnalezienia grobu Alcide de Gasperiego, włoskiego premiera i jednego z ojców integracji europejskiej.
Za dzwonnicą znajduje sią Campo Verano - cmentarz monumentalny, na którym pochowano wielu zasłużonych Rzymian, a także sporo Polaków.
Jak dojechać do Bazyliki świętego Wawrzyńca za Murami?
Na miejsce najwygodniej dojechać którymś z autobusów. Alternatywą jest spacer z Termini, który zajmie nam około 20-30 minut.
Bazyliki papieskie jako obszar eksterytorialny Watykanu
Ciekawostką jest, że wkraczając do którejkolwiek z bazylik papieskich nie znajdujemy się już na terenie państwa włoskiego lecz na obszarze eksterytorialnym Państwa Watykańskiego. Oprócz bazylik papieskich i Watykanu, taki sam status otrzymał... wewnętrzny dziedziniec z ogródkiem w Bazylice Najświętszej Maryi Panny na Zatybrzu (Basilica di Santa Maria in Trastevere), znajdujący się obok wejścia do zakrystii.
Zwiedzanie bazylik papieskich - informacje praktyczne
Zwiedzanie każdej z bazylik jest bezpłatne. Objęte dodatkowymi opłatami mogą być bilety wstępu np. do muzeów, skarbców bądź na zwiedzanie z przewodnikiem.
Przed wejściem na teren świątyni każdy musi przejść przez kontrolę podobną do tych na lotnisku. Należy mieć na uwadze, że możemy nie zostać wpuszczeni z dużym bagażem.
Pamiętajcie, że wchodząc o bazylik wkraczamy do miejsca kultu. Powinniśmy być odpowiednio ubrani (zasłonięte ramiona i kolana) oraz zachowywać się cicho, z szacunkiem do innych zwiedzających.
